Kwasy omega-3 należą do wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wielu komórek w całym organizmie. Jednak to nie wszystko. Przyjrzyjmy się, dlaczego odpowiednie spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 jest dla nas tak ważna.
Czym są kwasy wielonienasycone?
Spośród wszystkich tłuszczów obecnych w żywności możemy wyróżnić dwie podstawowe grupy. Tłuszcze nasycone i tłuszcze nienasycone. Podstawowa i najważniejsza różnica między nimi, to inna budowa chemiczna, która nadaje poszczególnym cząsteczkom specyficznych właściwości.
W nienasyconych kwasach tłuszczowych możemy wyróżnić jeden (w przypadku jednonienasyconych kwasów tłuszczowych — JNKT) lub kilka (w przypadku wielonienasyconych kwasów tłuszczowych — WNKT) atomów węgla z podwójnym wiązaniem.
W przypadku WNKT, w zależności od położenia pierwszego atomu węgla od końca łańcucha (oznaczanego ostatnią literą alfabetu greckiego — omega) biorącego udział w wiązaniu podwójnym, możemy wyróżnić głównych przedstawicieli tej grupy, jako omega-3 (n-3) i omega-6 (n-6).
Kwasy tłuszczowe omega-3 cechują się wyjątkowymi właściwościami, które przyczyniają się do lepszego zdrowia całego organizmu. To właśnie na nich skupimy się w poniższym artykule.
Kwasy z rodziny omega-3
Wśród wielonienasyconych kwasów omega-3 możemy wyróżnić te o największym znaczeniu żywieniowym. Najważniejszą i niezbędną cząsteczką jest kwas α-linolenowy (ALA). Oprócz tego kluczowe są również kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksanowy (DHA), jednak w przypadku ich niewystarczającego spożycia w diecie, nasz organizm ma zdolność do przekształcania ALA w EPA i DHA.
Nie zmienia to jednak faktu, że w celu utrzymania prawidłowego zdrowia organizmu konieczne jest dostarczanie odpowiednich ilości najważniejszych WNKT w wystarczających ilościach.
Kwasy omega-3 — co oznacza, że są niezbędne?
Kwasy omega-3, wyżej zdefiniowane jako długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, są również określane jako niezbędne kwasy tłuszczowe.
W praktyce oznacza to, że musimy codziennie dostarczać ich odpowiednią ilość w diecie, aby organizm mógł w prawidłowy sposób funkcjonować i przeprowadzać liczne procesy bez żadnych zaburzeń.
Rola kwasów omega-3
Przyjrzyjmy się bliżej, do czego nasz organizm wykorzystuje kwasy omega-3 i jakie są ich główne właściwości. Omega 3: główne właściwości i funkcje
Składniki błony komórkowej
Skład każdej błony obecnej w komórce może być bardzo zróżnicowany w zależności od stanu fizjologicznego organizmu człowieka. Czynnikiem, który w największym stopniu wpływa na strukturę błon komórkowych, jest niewątpliwie nasza dieta, dostarczająca poszczególnych składników (substratów strukturalnych), które następnie są wbudowane w samą błonę.
Rola kwasów omega-3 wbudowanych w błonę komórkową polega przede wszystkim na zapewnieniu większej płynności i integralności samej błony. Obecność podwójnych wiązań (nieliniowa budowa łańcucha węglowego) umożliwieniu sprawniejszą wymianę cząsteczek pomiędzy środowiskiem wewnątrz- i zewnątrzkomórkowym oraz poprawę sprawności i komunikacji pomiędzy komórkami praktycznie wszystkich tkanek w organizmie.
Silne działanie przeciwzapalne
Kwasy tłuszczowej EPA i DHA są prekursorami syntezy eikozanoidów, biologicznie aktywnych substancji o miejscowym działaniu hormonalnym i przeciwzapalnym. Pomimo tego, że mogą być one syntezowane z ALA, ich suplementacja może być szczególnie wskazana dla osób cierpiących na przewlekłe choroby zapalne lub uporczywych infekcji.
Wsparcie układu nerwowego
DHA jest najobficiej występującym wielonienasyconym kwasem tłuszczowym, w błonach lipidowych istoty szarej mózgu i tkanki siatkówki. Z tego powodu jego suplementacja jest zalecana w zaburzeniach psychicznych, jako środek antydepresyjny, oraz w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona.
Ponadto rekomenduje się suplementację kwasów omega-3 w czasie ciąży dla prawidłowego rozwoju mózgu płodu.
Wspomaganie metabolizm lipidów
Kwasy tłuszczowe omega-3 mają właściwości korzystnie wpływające na gospodarkę lipidową organizmu. Ich obecność w codziennej diecie przyczynia się do zmniejszenia lipogenezy, czyli produkcji kwasów tłuszczowych, a także do stymulowania utleniania lipidów w wątrobie.
Działanie przeciwnowotworowe
Chociaż mechanizmy molekularne leżące u podstaw przeciwnowotworowej aktywności n-3 WNKT nie są jeszcze dobrze poznane, ich skuteczność w leczeniu wielu postaci nowotworów wydaje się obecnie akceptowana przez środowisko naukowe i stosowana w praktyce klinicznej. Sugerowane mechanizmy mogłyby opierać się na:
- przeciwzapalnym działaniu metabolitów EPA i DHA, a tym samym na poprawie homeostazy tkankowej i środowiska otaczającego masę nowotworową;
- na zmianie składu lipidowego błony komórek biorących udział w interakcji układu odpornościowego i komórek nowotworowych;
- na sygnalizowanie śmierci komórkowej, która jest całkowicie zmieniona w tkance nowotworowej, co umożliwia dalszą proliferację i wzrost komórek.
Stosunek kwasów omega-6 do omega-3
Z uwagi na przeciwstawne aktywności biologiczne kwasów N-3 i n-6 spożycie rodzajów kwasów tłuszczowych musi być zrównoważone. Kwasy omega-3 mają silne działanie przeciwzapalne, a omega-6 (tylko w nadmiarze!) charakteryzują się właściwościami prozapalnymi.
Z tego względu ich spożycie w diecie musi być zrównoważone, aby uniknąć przewlekłych patologii i utrzymać prawidłową równowagę metaboliczną.
Stosunek WNKT n-6/n-3 dla utrzymania efektu prozdrowotnego wynosi 4-5:1, czyli 4-5 gramów kwasów omega-6 na 1 gram kwasów omega-3.
Niestety w standardowej polskiej diecie stosunek ten wynosi około 15:1, całkowicie niezrównoważony w kierunku profilu prozapalnego, przyczyniającego się do występowania przewlekłych chorób metabolicznych i degeneracyjnych.